انعطاف پذیری شناختی به توانایی افراد در به روزرسانی اطلاعات ذهنی و تفکراتشان اشاره دارد تا به وسیله ی آن بتوانند خود را با شرایط داده ها یا محرکهای جدید منطبق سازند؛ افرادی که غالبا در برابر تغییرات مقاومت می کنند یا دست از روش های نخ نما شده ی ذهن خود بر نمی دارند انعطاف پذیری شناختی ضعیفی دارند. در واقع، این افراد حتی در صورت روبرو شدن با شرایط جدید یا اطلاعات کارآمدتر، امکان تغییر ندارند و مقاومت می کنند. به عنوان مثال، زمانی که گالیله برای اولین بار اعلام کرد که زمین گرد است (این اطلاعات جدید و به روز بود)، افرادی که انعطاف پذیری شناختی نداشتند، نتوانستند این مفهوم را بپذیرند و به مقابله با او برخاستند.
تصور کنید که معتقدید مثلا برنامه ی a بهترین ابزار برای تولید محتوای آموزشی است. در این شرایط اگر در برابر واقعیت هایی قرار بگیرید که مخالف عقیده شما را ثابت می کند و برنامه های b و d و c را مفید تر ، حرفه ای تر و کار آمد تر معرفی می کند اما شما همچنان بر عقیده خود پافشاری می کنید. این به این معناست که شما انعطاف پذیری شناختی کمی دارید و باید برای ارتقای سطح آن هرچه سریعتر کاری بکنید. چرا که علیرغم محروم کردن خود از نرم افزار جدید امکان بهره مندی دانش آموزان یا اطرافیانتان را از دستاوردهای روز دنیا محدود می کنید .
انعطاف پذیری شناختی و بی ثباتی
افرادی که میتوانند با تکیه بر اعتقادات خودشان مطابق با تغییرات روز حرکت کنند و باورهای خود را مورد ارزیابی قرار دهند، انعطاف پذیری شناختی بالاتری دارند. هرچند که ممکن است در ارزیابی های شخصی برچسب بی ثباتی به افراد زده شود اما باید اذعان داشت ابدا خود ارتقایی مترادف و هم معنای بی ثباتی نیست.
شک و بازاندیشی مبنای نظر بسیاری از فلاسفه در طی قرون بوده است ، انسان موجودی علاقه مند به رشد و تعالی ست و چنانچه به مقابله با آن برخیزد به مقابله با ذات متعالی اش و به مقابله با طبیعت و حقیقتش پرداخته است.
کسانی که انعطاف پذیری شناختی در سطوح بالایی دارند میتوانند یک مسئله پیچیده را به اجزای تشکیل دهنده آن (چند مساله ی کوچک تر) تقسیم کنند. سپس برای هر جزء مسئله راه حلی پیدا کنند و به این روش با کنار هم قرار دادن دوباره اجزای مسئله آن را حل نمایند. به بیان دیگر مقصود این است که مسائل پیچیده را به چندین مسئله ساده تر تبدیل کنند.
اهمیت انعطاف پذیری شناختی معلم در کلاس درس
در خصوص ارتباط این امر در کلاس درس توجه شما را به این مثال جلب می کنم:
دانش آموز سر کلاس علوم هنگام معرفی سیاره های منظومه ی شمسی علیرغم نظر معلم اعلام می کند که پلوتون سیاره نیست، معلم فاقد انعطاف پذیری شناختی از دانش آموز عصبانی شده و او را از کلاس بیرون می کند. هفته ی بعد حین مطالعه ی آزاد متوجه می شود به علت عدم انطباق ویژگی های پلوتون با تعریف سیاره ، بیش از این پلوتون را به عنوان یک سیاره معرفی نمی کنند.
معلم دارای انعطاف شناختی از دانش آموز می پرسد: مبنای صحبت تو چیست؟ دانش آموز پاسخ میدهد در روزنامه خوانده است که اخیرا ناسا اعلام کرده که پلوتون معیار های کافی برای سیاره بودن را ندارد. معلم ضمن این که دانش آموزان را به مطالعه و پژوهش بیشتر تشویق کرده، محیطی سرشار از ترقی و بروزر رسانی را در کلاس ایجاد می کند.
در اینجا اهمیت انعطاف پذیری شناختی معلم در کلاس مشخص می شود .
راه های تقویت به روز رسانی تفکرات و اطلاعات شناختی در دانش آموزان
به پیشنهاد بنیاد آموزشی جورج لوکاس برای تقویت این توانایی انجام فعالیت های زیر متضمن نتیجه خواهد بود.
- بحث های کلاسی و استدلال های متکامل به ایده ، گفتگو هایی که با هدایت معلم منجر به ایجاد ایده های جدید شود نقش موثری در بروز رسانی و افق گسترده ی بینش دانش آموز و معلم دارد.
- معرفی و شناخت الگو های تفکرو فراتفکر
- پروژه های اصلاحی که شامل باز آفرینی محتوای دروس در رسانه های جدید می شود.
- پذیرش اشتباه: برای آموزش ترقی و انعطاف پذیری به دانش آموزان به اشتباه خود اذعان کنید.
این مقاله دارای دو بخش یک و دو می باشد که از لینک های زیر می توانید آن ها را مطالعه بفرمایید:
نویسنده: هدا مرادی آموزگار و کارشناس ارشد روانشناسی، عضو رسمی کمیته ی آموزشی انجمن روانشناسی تهران
دیدگاهتان را بنویسید